بداهه گویی حرفه‌ای در گویندگی

آیا تا به حال برایتان پیش آمده که در موقعیتی مثل سخنرانی عمومی ‌قرار بگیرید و با اینکه می‌دانید چه می‌خواهید بگوید، نتوانید آن را بیان کنید؟ در واقع این پارادوکس را که می‌دانید چه باید گفت در حالی که ندانید چه بگویید، تجربه کرده‌اید؟ در این لحظه سکوت همه جا را فرا می‌گیرد، کف دست‌هایتان عرق کرده و پاهایتان شروع به لرزیدن می‌کند.
عکس العمل افراد در این موقعیت متفاوت است؛ برخی افراد از صحنه خارج می‌شوند، برخی افراد دچار تپق زدن می‌شوند، اما برخی افراد از هنر بداهه گویی استفاده کرده و مطلب را ادامه می‌دهند. در این مقاله با ما همراه باشید تا بدانید بداهه گویی حرفه‌ای چگونه است، بداهه گویی در گویندگی چه تاثیری دارد و چه زمانی باید از آن استفاده کنید. در ادامه با انواع ساختار، تکنیک‌ها و راه‌های تقویت این حرفه نیز آشنا می‌شوید.

بداهه گویی چیست؟

بداهه گویی به معنای روان و سنجیده صحبت کردن در لحظه، بدون آمادگی قبلی است. در واقع به توانایی ادامه دادن یک مطلب و یا صحبت کردن در مورد موضوعی که از قبل آمادگی آن را نداشته‌اید، بداهه گویی می‌گویند. اگر می‌خواهید یک سخنرانی حرفه‌ای داشته باشید یا حتی در مکان‌ها و موقعیت‌های مختلف به خوبی صحبت کنید و بدرخشید، بهره‌گیری از بداهه گویی ضروری است.

مزایای استفاده از بداهه گویی در گویندگی

بداهه گویی تنها در گویندگی اهمیت ندارد، بلکه یک مهارت ضروری است که می‌توان از آن در ارائه سخنرانی، برنده شدن در مناظره‌ها، مصاحبه‌های شغلی، قرار ملاقات و در مکالمات کلی استفاده کرد. اگر واقعا به بداهه گویی فکر کنید و تمرکزتان را روی آن بگذارید، همیشه در حال بداهه گویی خواهید بود.

برای مثال:

تا زمانی که ندانید شخصی که با او صحبت می‌کنید چه می‌خواهد بگوید و چه جوابی می‌توانید به او بدهید، وارد مکالمه نمی‌شوید. در این گونه مواقع ابتدا گوش می‌دهید و در رابطه با آنچه که مخاطب می‌گوید، با هنر بداهه گویی خود پاسخ می‌دهید. این پاسخ باعث می‌شود کلامتان مؤثر واقع شود و ارتباط بهتری با مخاطب برقرار کنید.

درک نحوه استفاده از این مهارت می‌تواند مسیر توانایی‌های گفتاریتان را تغییر دهد و همچنین شما را به ارائه سخنرانی که طبیعی‌تر بوده و کمتر تکرار شده، سوق دهد. با شرکت در دوره فن بیان می توانید با تکنیک های  بداهه گویی در عمل بیشتر آشنا شوید.

کی و کجا از بداهه گویی استفاده کنیم؟

افزایش قدرت بداهه گویی در گویندگی، باعث می‌شود زمانی که دیگران سکوت می‌کنند، شما بدرخشید. استفاده از بداهه گویی که متأثر از هوش کلامی ‌است، در مکان‌ها و موقعیت‌های مختلف ضروری است؛ چرا که باعث می‌شود ارتباط بهتری برقرار کنید. در ادامه بررسی می‌کنیم که کی و کجا باید از این تکنیک استفاده کنید؟

✓ در شرایطی که مورد تهاجم و انتقاد قرار می‌گیرید، در حالی که تقصیری ندارید، قطعا ناراحت و خشمگین می‌شوید. در این حالت صحبت کردن برایتان سخت می‌شود و نمی‌توانید عمقِ منظور خود را به زبان بیاورید و از خود دفاع کنید؛ مثلا در مذاکرات به شما حمله می‌شود، برای دفاع از خود می‌توانید از تکنیک بداهه گویی استفاده کنید.

✓ اگر در جمعی قرار دارید که همه در حال صحبت کردن هستند، شما فقط نظاره‌گر هستید و هیچ موضوعی را پیدا نمی‌کنید که در مورد آن صحبت کنید، باید از تکنیک بداهه گویی استفاده کنید.

✓ در جمعی از شما سؤال پرسیده می‌شود که اطلاعات زیادی در مورد آن دارید و به‌دلیل این حجم از اطلاعات سردرگم می‌شوید و نمی‌دانید چگونه در آن زمان کم، این حجم از اطلاعات را بیان کنید. برای مثال زمانی که قرار ملاقات یا مصاحبه شغلی دارید و وقتی از شما سؤال پرسیده می‌شود احساس بی دست و پا بودن می‌کنید، با اینکه جواب سؤال را می‌دانید. در این گونه مواقع باید فی‌البداهه صحبت کنید.

✓ اگر بی‌مقدمه نظرتان را در مورد موضوعی بپرسند و ندانید چگونه نظرتان را بیان کنید، می توانید از بداهه گویی کمک بگیرید.

✓ زمانی که بدون آمادگی قبلی از شما سؤالی پرسیده می‌شود یا درخواست می‌شود که در مقابل جمع صحبت کنید. برای مثال مراسمی‌ ناگهانی در مدرسه برگزار می‌شود و معلم از دانش‌آموز می‌خواهد سخنرانی کوتاهی در مراسم داشته باشد، بدون اینکه دانش‌آموز از قبل سخنرانی را تمرین کرده باشد. یا فردی که به طور ناگهانی و بدون اطلاع قبلی از او درخواست می‌شود در مجلس (ازدواج، جشن و …) در برابر افراد سخنرانی کوتاهی داشته باشد. در این گونه مواقع بداهه گویی حرفه‌ای می‌تواند کارساز باشد.

انواع ساختار بداهه گویی

بداهه گویی مدل و ساختارهای متفاوت دارد. هر کدام از این ساختار‌ها ویژگی‌ها و مشخصات مربوط به خود را دارند که در ادامه به بیان آن‌ها می‌پردازیم.

بداهه گویی عملکرد پایه

برای معرفی بداهه گویی به دانش‌آموزان یا ایجاد طرح‌های کمدی که برای مخاطبان رسمی‌ یا غیررسمی‌اجرا می‌شود، از بداهه گویی عملکرد پایه استفاده می‌شود. در این بداهه، بازیگران ممکن است برای ساخت صحنه‌های طنز یا (به ندرت) جدی از تماشاگران پیشنهاداتی را دریافت کنند. نتیجه این نوع بداهه، این است که بازیگران قوانینی را برای تعامل با یک گروه و فرآیندی برای ایجاد طرح‌های کوتاه که نیاز به زمان‌بندی، گوش دادن و تفکر سریع دارد، یاد می‌گیرند.

تئاتر ابداع‌شده

برای خلق آثار طولانی‌تر تئاتر اصلی، از تئاتر ابداع‌شده استفاده می‌شود. همچنین برای اشتراک‌گذاری کلاس درس یا اجرا در مقابل مخاطب از این بداهه بهره می‌گیرند. در این صورت بازیگران قدم به قدم از طریق فرآیند خلق قطعات دراماتیک کامل‌تر و دقیق‌تر یا نمایشنامه‌های طولانی هدایت می‌شوند. حتی گاهی اوقات از دکورها، نورها، لباس‌ها و غیره نیز استفاده می‌کنند.

تئاتر کاربردی

برای کاوش یک ‌ایده، موضوع، درگیری یا سؤال توسط گروهی از افراد، از این بداهه گویی حرفه‌ای استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که تئاتر کاربردی، بر سرگرمی‌ متمرکز نیست و هدف، ارتباط بین شرکت‌کنندگان است. این بداهه در محیط‌های مختلف جامعه اتفاق می‌افتد و افرادی که در هنر آموزش دیده یا آموزش ندیده‌اند، می‌توانند در آن شرکت کنند.

نمایش در کلاس درس (درام خلاق)

اگر دانش‌آموزان داستانی را بدون فیلمنامه بازی کنند یا داستان‌های خود را بر اساس تاریخ، علم یا کتاب مورد علاقه خود بسازند، از درام خلاق کمک گرفته‌اند. معلمانی که دانش‌آموزان را در کلاس درس به نمایش درام می‌آورند بدون اینکه دانش‌آموزان یک فیلمنامه را حفظ کرده باشند، در واقع بداهه‌گویی را به آن‌ها آموزش می‌دهند. این یک انتخاب بسیار عالی برای همه سنین است، اما برای افراد بسیار جوان یک انتخاب ضروری است.
توجه داشته باشید که این رویکرد از قوانین خاصی پیروی نمی‌کند و عملکرد بسیار پایینی دارد؛ زیرا هدفی تعیین نشده است. اگر اجرا به یک هدف تبدیل شود، درام در کلاس درس اغلب به بداهه گویی پایه یا تئاتر ابداع‌شده تبدیل می‌شود.

بداهه گویی به عنوان تمرین فیلمنامه تئاتر

کارگردانان صحنه برای روشن کردن پس زمینه یک شخصیت یا زیرمتن پنهان در یک فیلمنامه از این نوع بداهه استفاده می‌کنند. دانش‌آموزان نیز می‌توانند برای عمیق شدن در ویژگی‌های شخصیتی و انگیزه‌های خود، درک تأثیر محیط، برقراری ارتباط با شخصیت‌های نمایشنامه و … از این بداهه گویی استفاده نمایند.

بازیگران حتی می‌توانند برای تقویت مهارت‌هایی مثل گوش دادن، خودانگیختگی و زمان‌بندی، از این بداهه گویی بهره بگیرند. آموزش حرفه‌ای و رشد بازیگران با استفاده از این بداهه نیز امکان‌پذیر است. توجه داشته باشید که ساختار‌های بداهه می‌توانند به یکدیگر تبدیل شوند؛ چرا که خطوط بین آن‌ها کاملا مشخص نیست.

تکنیک‌های بداهه گویی در گویندگی

همان طور که در ابتدای مقاله ذکر کردیم بداهه گویی حرفه‌ای یعنی صحبتی که در لحظه به ذهنتان می‌رسد و به خوبی آن را بیان می‌کنید. اما آیا همه افراد این مهارت را دارند که هر چیزی که به ذهنشان رسید را بدون آمادگی قبلی با اطمینان کامل و به خوبی بیان کنند؟

قطعا خیر. چرا که بداهه گویی تکنیک‌هایی دارد. فردی که می‌خواهد فی‌البداهه صحبت کند، باید از این تکنیک‌ها استفاده کند‌. این تکنیک‌ها در دوره‌های فن بیان آموزش داده می‌شوند. شاید برایتان سؤال ایجاد شود که فن بیان چیست؟ فن بیان یعنی توانایی سخن گفتن در هر شرایط، زمان و مکان.

در واقع بداهه گویی زیر مجموعه‌ای از فن بیان محسوب می‌شود؛ زیرا برای بداهه گویی باید توانایی سخن گفتن در هر شرایط، زمان و مکان را بدون آمادگی قبلی داشته باشید. فن پردازان از بهترین مجموعه‌ها است که به ارائه دوره‌های فن بیان می‌پردازد. با شرکت در این دوره می‌توانید فن بیان خود را تقویت کنید و به فردی بااعتمادبه‌نفس تبدیل شوید که در هر شرایط، زمان و مکان حتی بدون آمادگی قبلی آماده صحبت کردن است.

تمرین برای تقویت بداهه گویی

همان طور که بدون گرم کردن بدن در ماراتن شرکت نمی‌کنید، بدون آمادگی قبلی هم امکان شرکت در سخنرانی وجود ندارد. درست است که بداهه گویی حرفه‌ای یعنی توانایی صحبت کردن بدون آمادگی قبلی، اما این توانایی و مهارت با تمرین به دست می‌آید. در ادامه روش‌هایی را برای تقویت بداهه گویی بیان می‌کنیم.

مثبت‌اندیشی

یکی از راه‌های تقویت بداهه گویی، مثبت‌اندیشی و اصول (بله و …) است. یعنی اگر ما در شرایطی قرار می‌گیریم که آمادگی صحبت در آن شرایط را نداریم باید با مثبت‌اندیشی موقعیت جدید را بپذیریم و به آن نزدیک شویم. این باعث می‌شود تعامل بهتری با مخاطب خود داشته باشید.

با چارچوب ذهنی (بله و …) به سؤالات مخاطبان پاسخ دهید، موضوع را بیشتر بررسی کنید و دانش خود را به اشتراک بگذارید. می‌توانید این تمرین را با دوست خود انجام دهید. موضوعی تصادفی را انتخاب کنید. هر فرد مجاز است یک یا دو جمله بگوید و شخص بعدی با گفتن بله و اضافه کردن داستانی، موضوع را ادامه دهد.

برجسته کردن نکات قابل توجه

سعی کنید نکات جالب و قابل توجه را برجسته کنید. این باعث می‌شود که موضوع جدیدی به ذهنتان خطور کند و بتوانید به بداهه گویی خود ادامه دهید. این در حالی است که مخاطب با اشتیاق به صحبت‌هایتان گوش می‌دهد و از گوش دادن موضوعات جدید، متنوع و جالب خسته نمی‌شود.

شروع و پایان مناسب

برای صحبت خود، آغاز، میانه و پایان مناسبی را در نظر بگیرید. کلمه اولی که از دهانتان خارج می‌شود، راه را برای ادامه صحبت مشخص می‌کند. اگر می‌خواهید مکالمات لذت‌بخش، سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیزی داشته باشید، از همان ابتدا این مسیر را تنظیم کنید.

بخش میانی صحبتتان باید به رویدادی که در آن شرکت می‌کنید یا تکلیف کلاس مربوط باشد. پس تا جایی که می‌توانید این بخش را با بداهه گویی حرفه‌ای با موضوعات مختلف پر کنید. انتهای صحبتتان همیشه به یادماندنی می‌شود. پس زنگ بزرگ خود را برای آخر نگه دارید و سعی کنید در نهایت با ظرافت از آنجا دور شوید.

استفاده درست و جامع از زمان

توجه داشته باشید که این زمان در اختیارتان قرار گرفته است تا صحبت کنید. اگر موضوعی برای صحبت کردن به ذهنتان نمی‌رسد، از عبارات ساده زیر استفاده کنید.

• من به تازگی یک راز را کشف کردم …
• من یک‌ایده شگفت‌انگیز دارم…
• من کار زشتی انجام دادم…
• من یک راز شرم‌آور از گذشته شما می‌دانم…
• ما باید جلوی وقوع یک فاجعه را بگیریم…
• من یک سورپرایز فوق‌العاده برایتان دارم…
• من کاری کردم که پشیمانم…

بعد از گفتن این عبارات مسیری که می‌خواهید بروید را تعیین کرده‌اید. زیرا جمله بعدی ناخودآگاه به ذهنتان می‌آید و به راحتی می‌توانید جای خالی را با اطلاعات خود پر کنید.

زبان بدن

از دیگر مواردی که موجب بداهه گویی حرفه‌ای می‌شود و اهمیت زیادی هم دارد می‌توان به زبان بدن اشاره کرد. به یاد داشته باشید که افراد به معنای واقعی کلمه بر اساس نحوه حرکت بدن خود، فکر و احساس متفاوتی دارند.

اگر شانه‌هایتان به‌هم ریخته باشد و صورتتان اخم کرده باشد، احساس بدی خواهید داشت و در فکرتان بیشتر منقبض می‌شوید. اگر حالت بدنی عالی داشته باشید و هنگام لبخند زدن به طور کامل نفس بکشید، احساس بهتر و از نظر ذهنی هم جریان بهتری خواهید داشت. یعنی موضوعات ناخودآگاه به ذهنتان می‌آیند تا آن‌ها را بیان کنید.

این بسیار مهم است که وقتی صحبت می‌کنید اعتمادبه‌نفس تراوش کنید. طوری رفتار کنید که انگار 100 درصد مطمئن هستید که این بهترین تجربه زندگیتان است و آن‌ها خوش‌شانس هستند که اینجا هستند.

لیست تهیه کنید

فرض کنید موضوع صحبتتان، راه‌های افزایش اعتمادبه‌نفس است. اگر برای مخاطب لیست ایجاد کنید و بگویید (قرار است سه راه برای افزایش اعتمادبه‌نفس را به شما آموزش دهم) بداهه گویی کرده‌اید.

شاید در ذهنتان تنها یک راه برای افزایش اعتمادبه‌نفس وجود داشته باشد. اما زمانی که راه اول را بیان می‌کنید، راه دوم به ذهنتان خطور می‌کند، همین طور راه سوم و …. در آخر می‌توانید یک خلاصه و جمع‌بندی کامل از صحبت‌هایتان داشته باشد. این یک استراتژی بسیار مفید است.

چند مثال از بداهه گویی

در ادامه به بیان چند مثال از بداهه گویی می‌پردازیم تا بهتر با فی‌البداهه صحبت کردن آشنا شوید.

✓ فرض کنید قرار است در برابر افراد بسیاری سخنرانی کنید. حتی اگر چند هفته سخنرانی خود را تمرین و حفظ کرده باشید، امکان دارد در یک لحظه و در یک چشم به هم زدن مطلبی را فراموش کرده و سخنرانیتان را خراب کنید. در این حالت آیا (در لحظه بودن) نمی‌تواند کارساز باشد؟ اگر از هنر بداهه گویی استفاده کنید، یعنی مطلبی را که در لحظه به ذهنتان می‌رسد به خوبی بیان کنید، قطعا سخنرانی خود را نجات می‌دهید.

✓ توجه داشته باشید که هدف از سخنرانی عمومی، حفظ کردن متن سخنرانی و برنامه‌ریزی برای آنچه می‌خواهید بگویید نیست. در این صورت می‌توانستید متن سخنرانی را روی برگه نوشته و به حضار بدهید! جادوی هنر سخنرانی، ارائه متن سخنرانی به شیوه‌ای است که برای مخاطب جذاب باشد. برای جذاب کردن سخنرانی هم باید از مهارت بداهه گویی استفاده کنید. بگذارید مثالی بزنیم:

✓ اگر متن سخنرانی خود را حفظ کنید و ارائه دهید، قطعا نمی‌توانید ارتباط مؤثری با مخاطبتان برقرار کند و پیامتان را منتقل کنید. در این صورت مخاطب تمایلی به صحبت با شما نخواهد داشت و فکر می‌کند شما مثل یک ربات فقط متن را حفظ کرده و سخنرانی می‌کنید.

✓ در حالی که اگر بر متن سخنرانی تسلط داشته باشید و با بهره‌گیری از هنر بداهه گویی سخنرانی خود را ارائه دهید، ارتباط مؤثری با مخاطبتان برقرار خواهید کرد. در این صورت می‌توانید مانند بلندگوی طبیعی به نظر برسید.

✓ فرض کنید با فرد مورد علاقه خود برای اولین بار در یک رستوران شام می‌خورید. او از شما می‌پرسد شغلتان چیست؟ شما می‌گویید (چیز هیجان‌انگیزی نیست، من فقط یک معلم هستم.) با این جواب هرگز نمی‌توانید او را تحت تاثیر قرار دهید.

✓ اما اگر از بداهه گویی استفاده کنید و بگویید (من یک معلم هستم. این شغل برای من بسیار جذاب است، چرا که با روحیات جوانان بیشتر آشنا می‌شوم، افکار و اندیشه‌هایم به‌روزتر می‌شود و…) قطعا نظر او را به سمت خود جلب می‌کنید. این جوابتان باعث می‌شود او کنجکاو شود و سؤالات بیشتری بپرسد و در نتیجه ارتباط بهتری بینتان برقرار شود.

سخن پایانی

فردی که با استفاده از هنر بداهه گویی بتواند در لحظه سنجیده و روان صحبت کند، قطعا می‌تواند با مخاطب به خوبی ارتباط برقرار کند. همان طور که مطالعه کردید، در این مقاله بداهه گویی حرفه‌ای را به طور کامل بررسی کردیم. اینکه کی و کجا باید از آن استفاده کنیم، چه تمریناتی را برای تقویت این مهارت انجام دهیم، حتی انواع ساختار بداهه را با مثال برایتان بیان کردیم.

حال که از مزایای استفاده از بداهه گویی در گویندگی مطلع شدید، وقت آن است که برای آموزش گام بردارید. همین الان در سایت فن پردازان ثبت نام کنید، با مشاوران تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند و با شرکت در دوره فن بیان این مجموعه، آینده خود را رقم بزنید.