رهبری در سازمان

رهبری در سازمان، به معنای هدایت و هماهنگی افراد درون یک سازمان برای دستیابی به اهداف آن سازمان است. سازمان‌ها اغلب بخش‌ها و رهبرانی دارند که تیم‌های مختلفی را هدایت می‌کند. این موضوع آنها را ملزم می‌کند که نوع سبک رهبری مورد نظر خود را بررسی کنند. بنابراین، آگاهی بیشتر از رهبری سازمانی منجر به بهبود شرایط تیم‌های سازمان می‌شود و سازمان راحت‌تر می‌تواند به اهداف خود برسد.

در این مطلب، رهبری سازمانی را بررسی می‌کنیم، ویژگی‌های یک رهبر خوب را توضیح می‌دهیم و تفاوت‌های رهبری و مدیریت را بررسی خواهیم کرد.

تعریف رهبری در سازمان

رهبری در سازمان به فرایند یا نقشی اشاره دارد که وظایف مدیریت سازمان‌، اهداف فردی اعضای تیم و چگونگی هماهنگی آن‌ها با اهداف شرکت را هدایت می‌کند. رهبران یک سازمان عملکرد تیم را ارزیابی می‌کنند و اعضای تیم را برای افزایش مهارت‌های آن‌ها آموزش می‌دهند. یک رهبر خوب با ارزیابی نیازهای اعضای تیم و بررسی شیوه‌های مدیریت موجود، انگیزه تیم را افزایش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند توانایی‌های خود را بهبود دهند.
رهبران می‌توانند با شناخت مهارت‌ها و توانایی‌های اعضای تیم و نحوه استفاده از آن‌ها برای موفقیت شرکت، عملکرد تیم را بهبود بخشند. یک رهبر قوی می‌تواند شرایط موجود را مدیریت کرده و همزمان اهداف شرکت را محقق کند. این رهبران با شرکت در دوره عالی مدیریت کسب و کار می‌توانند نقاط قوت تیم‌ها و بخش‌های مختلف شرکت را بررسی کنند و در حل مسائل موجود در عملیات روزانه شرکت، توانمندتر می‌شوند. در صورت نیاز، آن‌ها بهترین راه‌ها را برای تقویت رشد و بهره‌وری شرکت ارزیابی می‌کنند.

تفاوت رهبری و مدیریت در سازمان چیست؟

رهبری و مدیریت دو مفهوم مهم در سازمان‌ها هستند که هرچند ممکن است همپوشانی داشته باشند، اما تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. با شناخت تفاوت بین مدیریت و رهبری در هر سازمان می‌توان هم مدیریت و هم رهبری در سازمان را بهبود داد.

مدیران بر برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، هدایت و کنترل منابع برای دستیابی به اهداف سازمانی تمرکز دارند. آن‌ها اطمینان حاصل می‌کنند که فعالیت‌ها مطابق با استانداردها انجام می‌شوند. رهبران با ایجاد چشم‌انداز و الهام‌بخشی به تیم‌ها، اعضا را برای دستیابی به اهداف بلندمدت هدایت می‌کنند. آن‌ها تغییرات مثبت ایجاد کرده و افراد را به نوآوری تشویق می‌کنند.

از طرفی مدیران معمولاً تماسل به حفظ ثبات و پیروی از رویه‌های موجود دارند و تغییرات را با احتیاط می‌پذیرند. اما رهبران به دنبال تغییر و تحول هستند و با ریسک‌پذیری، باعث ایجاد نوآوری و بهبود مستمر می‌شوند. همچنین مدیریت بر فرآیندها، ساختار و سیستم‌ تمرکز دارد تا کارایی و بهره‌وری افزایش یابد، اما رهبری با تمرکز بر افراد، انگیزه‌ها و توسعه مهارت‌های آن‌ها برای دستیابی به اهداف بالاتری تلاش می‌کند.

مدیران از قدرت موقعیتی و سلسله‌مراتبی برای هدایت افراد استفاده می‌کنند و رهبران از طریق نفوذ شخصی، الهام‌بخشی و ایجاد اعتماد، اعضا را با خود همسو خواهند کرد. از نظر دیدگاه زمانی هم باید گفت مدیران بر اهداف کوتاه‌مدت و اجرای وظایف روزمره تمرکز دارند، اما رهبران به آینده نگاه می‌کنند و بر توسعه استراتژی‌های بلندمدت متمرکز هستند.

رهبر سازمان چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

پیشتر توضیح دادیم مدیریت چیست و تفاوت‌های رهبری و مدیریت را بررسی کردیم. رهبر سازمان باید ویژگی‌هایی داشته باشد که او را به یک رهبر خوب تبدیل می‌کند. برخی از این ویژگی‌ها به شرح زیر هستند:

مسئولیت‌پذیری (Accountability)

مسئولیت‌پذیری به معنای پذیرش نتایج تصمیم‌ها و اقدامات، چه مثبت و چه منفی، است. رهبران مسئولیت‌پذیر از تیم خود حمایت می‌کنند و مسئولیت اشتباهات را می‌پذیرند. برخی از راهکارهای افزایش مسئولیت‌پذیری به شرح زیر هستند:

• نقش و وظایف خود را به‌خوبی بشناسید.
• به وعده‌های خود عمل کرده و زمان خود را به‌طور مؤثر مدیریت کنید.
• در صورت اشتباه، عذرخواهی کنید و مسئولیت اشتباهتان را بپذیرید.

انعطاف‌پذیری (Adaptability)

انعطاف‌پذیری توانایی ایجاد تغییرات مثبت برای انطباق با شرایط جدید است. این ویژگی به رهبران کمک می‌کند در برابر چالش‌ها مقاوم باشند و مسائل را به‌عنوان فرصت ببینند. برای افزایش انعطاف‌پذیری می‌توان راهکارهای زیر را امتحان کرد:

• ذهنیت مثبتی نسبت به تغییر داشته باشید.
• از اشتباهات خود درس بگیرید و سوالات بیشتری بپرسید.
• هنگام روبرو شدن با مشکلات، راه‌حل‌های مختلف را بررسی کنید.

اعتماد به نفس (Confidence)

اعتماد به نفس یعنی باور به توانایی‌ها و مهارت‌های خود برای هدایت دیگران. رهبران با اعتماد به نفس الهام‌بخش هستند و بر اطرافیان خود تأثیر مثبت می‌گذارند. راهکارهای افزایش اعتماد به نفس به شرح زیر هستند:

• مهارت‌هایی را که می‌خواهید تقویت کنید، شناسایی کرده و در عمل به کار بگیرید.
• در دوره‌های آموزشی مانند سخنرانی عمومی شرکت کنید.
• مهارت‌های افزایش اعتماد به نفس را تمرین کنید.

خلاقیت (Creativity)

خلاقیت به رهبران این امکان را می‌دهد تا با دیدگاه‌های منحصر به فرد مسائل را بررسی کنند و راه‌حل‌های نوآورانه داشته باشند. برای اینکه خلاقیت خود را افزایش دهید راهکارهای زیر را امتحان کنید:

• فرهنگ ریسک ‌پذیری مثبت ایجاد کنید.
• از ابزارهای بصری مانند نمودارها و نقشه‌های ذهنی استفاده کنید.
• فضای آزاد برای تفکر، ایده‌پردازی و همکاری ایجاد کنید.

همدلی (Empathy)

همدلی توانایی درک و همدلی با دیگران است. این ویژگی به رهبران کمک می‌کند تا ارتباط بهتر با تیم خود برقرار کنند و علت اصلی مشکلات عملکردی بشناسند. برای اینکه همدلی خود را افزایش دهید راهکارهای زیر موثر هستند:

• با دقت به دیگران گوش دهید و سوالات درست بپرسید.
• از قضاوت زودهنگام خودداری کنید و ذهن خود را باز نگه دارید.
• با مشاهده زبان بدن دیگران احساسات ناگفته آن‌ها را درک کنید.

صداقت (Integrity)

رهبران با صداقت به وعده‌های خود عمل می‌کنند، اخلاق‌مدار هستند و اعتماد تیم خود را جلب خواهند کرد. برای اینکه صداقت خود را به دیگر اعضای تیم نشان دهید، روش‌های زیر را امتحان کنید:

• همیشه به وعده‌های خود عمل کنید.
• برای شفافیت بیشتر، انتظارات واضحی از اعضای تیم داشته باشید.
• اعتبار کار دیگران را به آن‌ها بدهید.

ثبات (Stability)

ثبات به معنای داشتن رویکردی پایدار و قابل اعتماد در رهبری درسازمان است که احساس اعتماد و اطمینان در تیم ایجاد می‌کند. برای ایجاد ثبات بیشتر در سازمان راهکارهای زیر را امتحان کنید:

• منابع لازم را در اختیار تیم بگذارید تا بتوانند وظایف خود را به‌خوبی انجام دهند.
• برنامه‌های کاری را به‌صورت شفاف با تیم به اشتراک بگذارید.
• ارتباطات باز و صادقانه با اعضای تیم داشته باشید.

وظایف رهبران در سازمان

رهبران برای هدایت موفقیت‌آمیز تیم‌ها و دستیابی به اهداف سازمانی، وظایف متعددی بر عهده دارند. در ادامه، هفت وظیفه اصلی رهبران در سازمان را بررسی می‌کنیم:

تعیین اهداف (Setting Goals)

مهم‌ترین وظیفه یک رهبر تعیین اهداف برای اعضای تیم است تا آن‌ها را به کار کردن با اطمینان و انگیزه تشویق کند. رهبران نقشه‌راهی برای تیم ارائه در نظر می‌گیرند، استراتژی‌هایی برای دستیابی به اهداف تعیین می‌کنند و به اعضای تیم در مسیر درست کمک خواهند کرد.

سازمان‌دهی (Organising)

رهبران باید اعضای یک یا چند گروه را سازمان‌دهی کرده و وظایفی را به افراد واگذار کنند که بتوانند به بهترین نحو انجام دهند. رهبران نقش‌ها را با توجه به توانایی‌های افراد تعیین می‌کنند و بهره‌وری تیم و افراد را افزایش می‌دهند.

پیش‌قدم شدن (Take Initiatives)

رهبران باید در راستای منافع تیم یا سازمان پیش‌قدم شوند و ایده‌های جدیدی ارائه دهند. آن‌ها اعتمادبه‌نفس زیادی برای ارائه ایده‌های نوین را دارند و محیطی ایجاد می‌کنند که افراد احساس راحتی برای به اشتراک گذاشتن ایده‌های خود داشته باشند.

ایجاد همکاری میان کارکنان (Cooperation Among Employees)

رهبران وظیفه دارند تا منافع افراد را با اهداف سازمان هماهنگ کنند. آن‌ها رویکردی اتخاذ می‌کنند که همکاری داوطلبانه اعضای تیم را تسهیل کند و به ایجاد همگرایی در دستیابی به اهداف مشترک کمک خواهند کرد.

انگیزش و هدایت (Motivation and Direction)

وظیفه اصلی رهبران، انگیزه دادن و نشان دادن مسیر درست به اعضای تیم است. آن‌ها اعضای تیم را برای دستیابی به اهدافشان تشویق می‌کنند، هنگام روبرو شدن با چالش‌ها راهنمایی ارائه می‌دهند و با ارزیابی و حمایت، روحیه تیم را تقویت خواهند کرد.

پل ارتباطی بین کارکنان و مدیریت (Liaison Between Workers and Management)

هبران نقش پل ارتباطی بین کارکنان و مدیریت هستند. آن‌ها سیاست‌ها و قوانین مدیریت را به تیم توضیح می‌دهند و انتظارات و منافع زیرمجموعه‌ها را به مدیریت منتقل می‌کنند.

سیاست‌گذاری (Policy Making)

رهبران با تدوین سیاست‌ها، به عملکرد بهتر و مؤثر سازمان کمک می‌کنند. آن‌ها قوانینی برای اجرای صحیح عملیات کاری وضع کرده و مکانیسم‌هایی را برای هدایت تیم به سمت اهداف سازمان طراحی می‌کنند.

انواع سبک‌های رهبری

رهبری در سازمان سبک‌های مختلفی دارد. برخی سبک‌ها دموکراتیک‌تر هستند، در حالی که برخی دیگر بر چشم‌انداز کلی تمرکز دارند. بسیاری از رهبران تصمیم می‌گیرند که یک سبک‌ خاص نداشته باشند و از ترکیبی از

سبک‌های رهبری را برای دستیابی به اهداف گوناگون استفاده کنند. در ادامه، انواع سبک‌های رهبری را بررسی می‌کنیم:

رهبری اقتدارگرا (Authoritarian Leadership)

این سبک به رهبران تیم اجازه می‌دهد انتظارات را مشخص کرده و فرآیندهای لازم برای دستیابی به نتایج مطلوب را توصیف کنند. ویژگی‌های سبک رهبری اقتدارگرا به شرح زیر است:

• تصمیم‌گیری توسط رهبر انجام می‌شود.
• اعضای تیم به وضوح از ساختار سلسله‌مراتب تیم آگاه هستند.
• نتایج یکنواختی در این سبک دیده می‌شود.
• در یک سبک کمتر از خلاقیت اعضای تیم استفاده می‌شود.

رهبری مشارکتی (Participative Leadership)

این سبک بر دموکراسی و همکاری بین اعضای تیم و رهبران تمرکز دارد. ویژگی‌های سبک رهبری مشارکتی به شرح زیر است:

• باعث افزایش تعامل و انگیزه در اعضای تیم می‌شود.
• به اعضای تیم اجازه مشارکت در فرآیند تصمیم‌گیری را می‌دهد.
• باعث می‌شود اعضای تیم از خلاقیت خود استفاده کنند.
• باعث بهبود مهارت‌ها و افزایش بهره‌وری اعضای تیم می‌شود.

رهبری تفویضی (Delegative Leadership)

رهبری تفویضی به عنوان رهبری «آزادگذار» (Laissez-faire) نیز شناخته می‌شود و به واگذاری وظایف و ابتکارات به اعضای تیم متکی است. ویژگی‌های سبک رهبری تفویضی به شرح زیر است:

• برای تیم‌هایی که خودمختاری و مشارکت بالایی دارند مناسب است.
• افراد با تجربه می‌توانند از این سبک برای بهبود عملکرد تیم و تمرکز بر وظایف استفاده کنند.
• محیط کاری مثبتی ایجاد می‌کند که نیازمند تمرکز و خلاقیت از اعضای تیم است.
• به ایجاد روابط بهتر بین همکاران کمک می‌کند.

رهبری تبادلی (Transactional Leadership)

این سبک بر معاملات و تبادلات بین اعضای تیم و رهبران تمرکز دارد. ویژگی‌های سبک رهبری تبادلی به شرج زیر هستند:

• رهبرانی که این سبک را انتخاب می‌کنند اهدافی مشخص و زمان‌مند دارند.
• در این سبک رهبری برای اعضای تیم فرایند‌های ساده‌ای انجام می‌دهند.
• رهبران این سبک سیستم‌های پاداش‌دهی را به انتخاب اعضای تیم در نظر می‌گیرند.
• ابهام در سلسله‌مراتب تیم در این سبک رهبری بسیار کم است و می‌توان از دستیابی اعضای تیم به اهداف واقع‌بینانه اطمینان داشت.

چگونه در سازمان خود یک رهبر باشید؟

برای اینکه بتوانید در سازمان خود یک رهبر خوب باشید، باید یک سری مولفه‌ها را در نظر بگیرید. برخی از این مولفه‌ها به شرح زیر هستند:

رهبری

رهبری در سازمان به معنای توانمندسازی اعضای تیم برای بهبود مهارت‌ها و توانایی‌های رهبری آن‌ها است. هم اعضای تیم و هم رهبران آن‌ها می‌توانند استراتژی‌های رهبری داشته باشند. علاوه بر این، استراتژی‌های خوب رهبری اعتماد به نفس و مهارت‌های عمومی کارکنان را تقویت می‌کنند.

اخلاق

برای یک رهبری خوب در سازمان، به مشارکت تمام سازمان نیاز است، به همین دلیل رهبران خوب در فرآیندهای تصمیم‌گیری، اخلاق شخصی و حرفه‌ای خود را مدنظر قرار می‌دهند. بهترین روش رهبری در سازمان این است که رهبران تیم تفاوت‌های بین اخلاق خود و اخلاق سازمان را بررسی کنند و ببینند آیا می‌توانند تعادلی بین اخلاق شخصی و حرفه‌ای خود ایجاد کنند یا خیر. اگر رهبران تیم بخواهند رابطه خود را با اعضای تیم بهبود بخشند، باید اعتماد زیادی بین خود و تیم برقرار کنند.

ارتباطات

ارتباطات فرآیندی دوطرفه شامل گفت‌وگو و شنیدن است. یک رهبر خوب وقتی به کسی گوش می‌دهد، سعی می‌کند علاوه بر درک کلمات، زبان بدن گوینده را نیز بفهمد. معمولاً یک ارتباط عاطفی بین افرادی که در حال گفتگو هستند وجود دارد و آن‌ها تلاش می‌کنند دیدگاه‌های یکدیگر را درک کرده و نقاط مشترکی پیدا کنند. رهبران حرفه‌ای ارتباط با همدلی برقرار می‌کنند، زیرا در این صورت اعتماد بین آن‌ها و اعضای تیم افزایش پیدا می‌کند. برخی از روش‌های بهبود ارتباطات به شرح زیر است:

۱. ارتباطات مستمر ایجاد کنید

رهبران ارتباطات مستمر با اعضای تیم ایجاد می‌کنند. آن‌ها می‌توانند نقاط قوت و ضعف اعضای تیم و نحوه مشارکت آن‌ها در پروژه‌ها و وظایف سازمان را تحلیل کنند. بازخورد مداوم به اعضای تیم کمک می‌کند بفهمند چه زمانی رفتارهای مطلوبی نشان داده‌اند و چگونه می‌توانند عملکرد خود را بهبود بخشند. این رویکرد همچنین نمونه‌ای از نحوه ارتباط و همکاری اعضای تیم با یکدیگر خواهد بود.

۲. فعالانه به اعضای تیم گوش دهید

حرفه‌ای‌ها با گوش دادن فعال به همکاران و اعضای تیم خود، مهارت‌های رهبری خود را نشان می‌دهند. برای اینکه رهبری در سازمان نقش موثری داشته باشد رهبران باید هنگام گفتگو با دیگران، سر خود را برای نشان دادن توجه تکان دهند. همچنین اگر یکی از اعضای تیم در مورد روز کاری خود صحبت می‌کند، شما می‌توانید اطلاعات را خلاصه کرده و تکرار کنید تا نشان دهید که صحبت‌های او را شنیده‌اید.

۳. داستان‌گویی

شما می‌توانید با تعریف داستان‌هایی برای همکاران و اعضای تیم، رهبر بهتری باشید. این روش اعتماد ایجاد می‌کنید و به اعضای تیم نشان می‌دهید که تجربیات مشابه با آن‌ها دارید. همچنین می‌توانید درباره چشم‌انداز و اهداف سازمان صحبت کنید. تعریف داستان‌هایی در مورد چگونگی تأسیس سازمان توسط بنیان‌گذاران، راه مؤثری برای انجام این کار است.

شناسایی استعدادها

بخش مهمی از رهبری در سازمان، یادگیری نحوه استفاده صحیح از استعدادهای هر کارمند در کار است. با شناسایی نقاط قوت یک عضو تیم اطمینان پیدا می‌کنید که آن‌ها در موقعیت مناسب قرار گرفته‌اند و به موفقیت سازمان کمک می‌کنند. همچنین حوزه‌هایی که تیم‌ها می‌توانند در آن‌ها پیشرفت کنند را شناسایی کنید و سپس منابع و فرصت‌های لازم برای توسعه مهارت‌های جدید را در اختیار تیم قرار دهید. رهبران معمولاً همیشه تلاش دارند رهبران جایگزین انتخاب کنند. همچنین، آن‌ها تمایل دارند اعضای تیم را برای تعریف مسیرهای شغلی و جستجوی فرصت‌های مناسب، راهنمایی کنند.

درک دیدگاه دیگران

رهبران سازمانی سعی می‌کنند ایده‌ها و چالش‌ها را از دیدگاه دیگران ببینند. تنوع در باورها، نظرات و نگرش‌ها رفتار یک فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و توانایی درک این تنوع یک رهبر را به یک رهبر خوب تبدیل می‌کند. درک دیدگاه دیگران به رهبر کمک می‌کند نیازهای تیم خود را بهتر بشناسد. وقتی رهبر چالش‌های تیم را از دیدگاه اعضای آن ببیند، برای حل مشکلات با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کند و با آن‌ها همدلی خواهد داشت.

سخن پایانی

رهبری در سازمان نقش مهمی در موفقیت آن سازمان ایفا می‌کند. رهبران با توانایی‌های خود در هدایت، الهام‌بخشی، و ایجاد همگرایی میان افراد، می‌توانند تیم‌ را برای دستیابی به اهداف مشترک هدایت کنند. ترکیبی از ویژگی‌های کلیدی مانند مسئولیت‌پذیری، انعطاف‌پذیری، خلاقیت، همدلی، و صداقت، در کنار انجام وظایفی همچون تعیین اهداف، سازمان‌دهی، و ایجاد انگیزه، رهبران را به عوامل تحول و رشد پایدار تبدیل می‌کند.
به یاد داشته باشید که رهبری یک فرآیند پویا است و رهبران باید به صورت مداوم مهارت‌های خود را تقویت کنند و با تغییرات محیطی و نیازهای تیم خود سازگار شوند. در این مسیر، موفقیت زمانی حاصل می‌شود که رهبران علاوه بر دستیابی به اهداف سازمانی، روابط قوی و ارزشمندی با تیم‌های خود ایجاد کنند و محیطی را بسازند که در آن نوآوری و رشد همواره در اولویت باشد.

سوالات متداول

1- رهبری در سازمان چیست؟

رهبری در سازمان فرآیندی است که در آن فرد یا گروهی، تلاش‌های دیگران را برای دستیابی به اهداف مشترک هدایت می‌کنند.

2- تفاوت بین رهبری و مدیریت چیست؟

رهبری بر الهام‌بخشی، نوآوری و هدایت افراد به سوی تغییرات مثبت تمرکز دارد، در حالی که وظیفه مدیریت برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و کنترل منابع برای دستیابی به اهداف مشخص است.

3- چه ویژگی‌هایی یک رهبر سازمانی موفق را تعریف می‌کند؟

رهبران موفق ویژگی‌هایی همچون توانایی ایجاد انگیزه، ارتباطات مؤثر، صداقت، همدلی، تصمیم‌گیری قاطع و توانمندی در مدیریت تغییرات را دارند.

4- چرا رهبری در سازمان‌ها اهمیت دارد؟

رهبری مؤثر باعث افزایش بهره‌وری، بهبود فرهنگ سازمانی، ارتقای همکاری بین اعضا و دستیابی به اهداف استراتژیک می‌شود.