چگونه یک شنونده خوب باشیم؟

تا به حال برای شما اتفاق افتاده که هنگام صحبت کردن متوجه شوید که شنونده رغبتی به شنیدن حرف‌های شما نشان نمی‌دهد؟ یا کارهایی انجام می‌دهد که حواستان را پرت می‌کند و نمی‌توانید به صحبت ادامه دهید؟ مثل چک کردن گوشی موبایل، نگاه نکردن به چشم‌های شما و چرخاندن سر به اطراف. حتما در این مواقع حس بدی به شما دست داده و تمرکزتان را برای ادامه صحبت‌هایتان از دست داده‌اید. دلیل چنین اتفاقی این است که طرف مقابل شما شنونده خوبی نیست یا با مهارت‌های شنیدن آشنایی ندارد. عبارت‌های «گوش دادن» و «شنیدن» بارها در متن‌های مختلف یا در صحبت‌های روزمره به‌جای همدیگر به کار رفته‌اند؛ اما در واقع تفاوت زیادی با هم دارند.

تفاوت گوش دادن و شنیدن

کلمات «گوش دادن» و «شنیدن» از نظر لغوی شبیه به یکدیگر به‌نظر می‌رسند، اما در واقع تفاوت‌های زیادی باهم دارند. شنیدن که در زبان انگلیسی از کلمه Hearing برای آن استفاده می‌کنند، در واقع یکی از حواس پنجگانه انسان است؛ انسان صداهایی را می‌شنود که بسامد آن‌ها در حوزه شنوایی‌اش قرار دارند، اما لزوما به این صداها توجه نمی‌کند.

در صورتی که گوش دادن با معادل انگلیسی Listening، به‌معنای توجه کردن به حرف‌هایی است که می‌شنوید. در حقیقت، شنیدن عملی غیرارادی و گوش دادن، عملی اختیاری به‌شمار می‌آید که طی آن فرد شنونده تصمیم به شنیدن می‌گیرد و آنچه را که می‌شنود، تحلیل می‌کند.

برای شنیدن فقط از گوش و حس شنوایی استفاده می‌شود؛ اما برای گوش دادن، سایر حواس پنجگانه هم به‌کار می‌روند. در عمل گوش دادن، فرد علاوه بر شنیدن حرف‌های شنونده، رفتارهای او را هم نظارت کرده و برداشت‌هایی از آن‌ها می‌کند. با گوش دادن، به‌ویژه اگر به‌صورت فعالانه باشد، می‌توانید روابط بهتری با دیگران برقرار کنید.

شنونده خوب چه کسی است؟

بیشتر افراد فکر می‌کنند که خودشان شنونده‌های خوبی هستند و در واقع درک آن‌ها از توانایی گوش دادن کم‌وبیش مانند رویکردشان نسبت به عمل رانندگی است؛ عملی که اکثرا آن را پیش‌پاافتاده و انجام آن را ساده در نظر می‌گیرند؛ در واقع عموم مردم جامعه تصور می‌کنند که خوب گوش دادن صرفا شامل موارد زیر است:

• هنگام صحبت کردن دیگران حرف نزنیم
• به‌وسیله حالات چهره و آواهایی مثل «آهان»، «بله»، «درسته» وغیره به شنونده اطمینان بدهیم که به حرفش گوش می‌دهیم.
• بتوانیم آنچه را که گوینده گفته، کلمه به کلمه تکرار کنیم

اما خوب گوش دادن، ویژگی‌های بیشتری داشته و در واقع یک مهارت مهم و بزرگ محسوب می‌شود؛ بنابراین هرکسی نمی‌تواند خود را یک شنونده خوب بداند. برای کسی که تمامی ویژگی‌های یک شنونده خوب را داشته باشد، اصطلاح «شنونده فعال» به کار می‌برند؛ یعنی کسی که هم با دقت به حرف‌های گوینده گوش می‌دهد و هم با زبان بدن و حالات چهره به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد. یک شنونده فعال، پیش از هرچیزی، باید فضا را برای یک مباحثه معنادار با گوینده آماده کند؛ به‌طوری که هر دو طرف بتوانند در آرامش صحبت کنند.

یک شنونده خوب، اگر فکر کند که کسی در اطرافش نیاز به صحبت دارد، تلاش می‌کند تا او را به حرف بیاورد و فرصتی برای گفت‌وگو به او ارائه می‌دهد؛ مثلا طرف مقابل را به یک نوشیدنی یا صرف یک وعده غذا دعوت می‌کند و با حرف‌هایش او را به دردودل ترغیب می‌کند. سپس وقتی گوینده شروع به حرف زدن کرد، کمتر حرف می‌زند و بیشتر گوش می‌دهد. این کارها آغازی برای تبدیل شدن به یک شنونده فعال هستند.

شنونده خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

مهم‌ترین ویژگی های شنونده خوب به‌شرح زیر هستند:

حضور فعال دارد

یک شنونده خوب نشان می‌دهد که تمام حواسش به گوینده است و به حرف‌های او توجه می‌کند. خود را مشتاق به شنیدن صحبت‌های گوینده نشان می‌دهد؛ نسبت به حالات چهره خودش و گوینده آگاهی داشته و او را تشویق به ادامه صحبت می‌کند؛ چه از طریق واکنش‌های کلامی و چه ازطریق حالات چهره.

صبور است

صبر یک مهارت ارزشمند است؛ یک ویژگی خوب که به انسان کمک می‌کند شنونده بهتری باشد. چون یک شنونده خوب می‌داند که مکالمات و ارتباطات معنادار زمانی اتفاق میفتد که افرد هنگام صحبت کردن حرف یکدیگر را قطع نکنند و اصطلاحا «میان حرف هم نپرند».

علاقه‌مند به گوش دادن است

از جمله خصوصیات شنونده خوب این است که علاقه خود را از طریق طرح پرسش و استفاده از عباراتی مثل «لطفا بیشتر برایم بگو»؛ «بعد چطور شد؟»، «خودت در این‌باره چه فکر می‌کنی؟» و… نشان می‌دهد. از طرفی تا زمانی که از او خواسته نشود، از ارائه نصیحت، تلاش برای حل مسئله و بیان تجربیات خودش اجتناب می‌کند.

همچون یک آینه رفتار می‌کند

اگر می‌خواهید شنونده خوبی باشید، باید احساسات گوینده را بدون هیچ‌گونه ارزیابی پذیرا شوید؛ همدلی کنید، آنچه را که می‌شنوید، ارج بنهید و در انتها سخنان گوینده را خلاصه کنید تا او بداند که شما به تمامی حرف‌هایش گوش داده و آن‌ها را درک کرده‌اید.

از زبان بدنش به خوبی استفاده می‌کند

یک شنونده خوب حتی اگر هنگام صحبت‌های طرف مقابل چندان صحبت نکند با استفاده از زبان بدنش نشان می‌دهد که حواسش به مکالمه هست. زبان بدن شامل حفظ ارتباط چشمی، خم شدن به سمت گوینده برای نشان دادن موافقت یا تشویق گوینده به ادامه صحبت می‌شود.

معرفی چند راهکار برای تبدیل شدن به شنونده خوب

برای اینکه شنونده فعال و خوبی باشید، راهکارهایی وجود دارد که در این زمینه به شما کمک می‌کند. در ادامه چند نمونه از بایدها و نبایدها را برای شما عنوان می‌کنیم.

بایدها:

• ذهنتان را خالی کنید.
• تلفنتان را خاموش کنید یا آن را در حالت بی‌صدا قرار دهید.
• آرام باشید.
• به سخنان گوینده واکنش نشان دهید.
• با گوینده ارتباط چشمی برقرار کنید.
• سوالات مرتبط با حرف‌های گوینده از او بپرسید.
• از زبان بدن به‌طور مثبت استفاده کنید؛ یعنی به‌موقع سر تکان دهید، به‌سمت گوینده خم شوید و غیره
• در زمان لزوم اجازه بدهید که بین شما سکوت برقرار شود.

نبایدها:

• پاسخ‌هایتان به گوینده را از پیش آماده نکنید.
• همزمان با گوش دادن، کارهای دیگری انجام ندهید.
• به برنامه‌های آینده‌تان فکر نکنید.
• تلفنتان را چک نکنید.
• حرف گوینده را قطع نکنید.

لازمه فن بیان تاثیرگذار شنونده خوب بودن است

خوب گوش دادن یا همان شنونده خوبی بودن تاثیر بسیار زیادی بر روی مهارت فن بیان افراد دارد. در حقیقت یک شنونده خوب بهتر از یک شنونده غیرفعال یا بی‌توجه می‌تواند به مهارت‌های سخنوری مسلط شود. برای پی بردن به دلیل این مسئله بهتر است ابتدا بدانید که فن بیان چیست. فن بیان یعنی استفاده از تکنیک‌های کلامی و استفاده از صدایی رسا و واضح برای انتقال منظورمان به مخاطب به بهترین و تاثیرگذارترین شکل ممکن.
خوب گوش دادن روی فن بیان تاثیرگذار است؛ زیرا شما بدین‌وسیله:

مهارت‌های سخنوری را یاد می‌گیرید

یک شنونده فعال با تمام حواسش گوش می‌دهد؛ همه تلاشش را می‌کند تا صرفا به‌جای شنیدن حرف‌های گوینده به آن‌ها گوش داده، توجه کرده و در جواب گوینده از زبان بدن و حالات چهره و اصوات مناسب استفاده کند؛ بنابراین ذهنش مهارت‌هایی مثل قانع‌سازی، مذاکره و ارتباط موثر را می‌آموزد؛ سپس می‌تواند از رفتارهای موثری مثل سر تکان دادن، بالا و پایین بردن تن صدا، لحن مناسب و ارتباط چشمی در سخنرانی کاریزماتیک استفاده کند.

بر محتوای سخنان گوینده مسلط می‌شوید

مهم‌ترین چیزی که یک شنونده فعال از گوش دادن می‌آموزد، محتوای سخنان گوینده است؛ یعنی پیامی که گوینده سعی می‌کند ارسال کند. تمرکز برروی ساختار سخنان گوینده و حتی زبان بدن و حالات چهره او باعث می‌شود تا شنونده بتواند آن حرف‌ها را سازمان‌دهی کرده و با تجزیه و تحلیلشان در صحبت‌های خودش هم از موارد مرتبط و مفید استفاده کند.

نقطه‌نظرات جدیدی کسب می‌کنید

میلیاردها نفر در سرتاسر دنیا زندگی می‌کنند که هرکدام درمورد مسائل مختلف، عقاید متفاوتی دارند. درک این نقطه‌نظرات متفاوت، پذیرش آن‌ها و محترم شمردنشان امری حیاتی برای رشد شما به‌عنوان یک گوینده به‌شمار می‌آید. اگر شما نقطه‌نظرات متفاوت یا حتی مخالف با خودتان را خوب گوش کرده و تجزیه و تحلیل کنید، دید بازتری نسبت به دنیا پیدا خواهید کرد و راحت‌تر می‌توانید با تمامی مردم ارتباط برقرار کنید؛ درنتیجه این امر برروی فن بیان شما هم تاثیر می‌گذارد.

درضمن برای آشنایی با راه های تقویت فن بیان می‌توانید به مقاله‌ای که در این زمینه نوشته شده، مراجعه کنید.

دایره لغاتتان وسیع‌تر می‌شود

برای بیان یک منظور خاص می‌توان از جملات، عبارات و کلمات متفاوتی استفاده کرد؛ اما دایره لغات هر انسان محدود بوده و به‌واسطه خوب گوش دادن و همچنین مطالعه کردن است که فرد می‌تواند کلمات و عبارات بیشتر و مفیدتری یاد بگیرد. بنابراین از آن‌جا که یکی از اصول سخنرانی، استفاده از کلمات غیرتکراری و قابل‌درک اما پرمعناست، اگر خوب به حرف دیگران گوش دهید، می‌توانید در سخنان خودتان هم از کلمات متفاوتی استفاده کنید تا هم منظورتان را بهتر برسانید و هم حرف‌های تکراری نزنید.

این نکته را به یاد داشته باشید که غیر از خوب گوش دادن عوامل دیگری هم در تبدیل شما به یک شنونده خوب دخیل هستند. عوامل بسیار مهم دیگری نیز در این زمینه دخیل هستند که با آموزش و تمرین و تکرار به‌‌راحتی می‌توانید بیاموزید و به یک سخنور حرفه‌ای تبدیل شوید. شرکت در دوره فن بیان یکی از روش‌هایی است که موجب سرعت بخشیدن به بهبود فن بیان شما می‌شود؛ به‌شرطی که کلاس‌ها و دوره‌های باکیفیت و تایید شده‌ای باشند.

ما دوره گویندگی و فن بیان موسسه فن پردازان را به شما معرفی می‌کنیم که یک دوره حضوری 400 ساعته است. در پایان این دوره یک گواهینامه معتبر و قابل‌ترجمه ازطرف وزارت علوم به شرکت‌کنندگان ارائه می‌شود؛ یعنی این گواهینامه در خارج از کشور هم موردتایید و قابل‌استفاده است.

سخن پایانی

برای اینکه فن بیان شما قوی باشد، ابتدا باید ویژگی های شنونده خوب را داشته باشید؛ به‌عبارتی یک شنونده فعال که علاوه بر دقیق گوش دادن به حرف‌های اطرافیانش، از زبان بدن و حالات چهره هم برای نشان دادن همدلی و همراهی خود نسبت به آن‌ها استفاده می‌کند. شنونده خوب بودن، عامل مهمی برای برقراری یک ارتباط مطلوب با اطرافیان هم به‌شمار می‌رود.