ژست در سخنرانی

تا به حال با فردی روبه‌رو شده‌اید که هنگام صحبت کردن مرتبا دست‌هایش را به هم بمالد یا دستش را در موهایش فرو ببرد؟ در این لحظه چه حسی داشتید؟ آیا فکر نمی‌کردید که طرف مقابل مضطرب است یا احتمالا در کلامش صداقت ندارد؟ این احساس در نتیجه تاثیری ایجاد می‌شود که ژست‌ها بر روی ما دارند. ژست گرفتن کاربردهای زیادی دارد؛ مثل زمان عکس گرفتن که جلوی دوربین ژست می‌گیریم.

یکی از مهم‌ترین کاربردهای ژست در هنگام سخنرانی یا صحبت کردن در جمع آشکار می‌شود. یعنی وقتی می‌خواهیم مطلبی را به کسی تفهیم کنیم و از حرکات دست و بدن خود برای انتقال بهتر مطلب استفاده می‌کنیم. در ادامه بیشتر درباره ژست در سخنرانی می‌خوانید.

منظور از ژست چیست؟

ژست که معادل آن در زبان انگلیسی کلمه Gesture است، جنبه مهمی از سخنرانی محسوب می‌شود. در واقع ژست به ارتباطات غیرکلامی گفته می‌شود که پیام سخنرانی را تکمیل می‌کند. ژست به انواع حرکات و اشارات بدن گفته می‌شود که هرکدام پیام خاص خودشان را منتقل می‌کنند.

مثلا اغلب اوقات وقتی می‌خواهیم چیزی را رد کنیم، کف دستمان را رو به شخص گرفته و تکان می‌دهیم. یا برای تهدید کردن انگشت اشاره خود را صاف بالا می‌گیریم. برخی ژست‌ها جهانی هستند، یعنی در تمام دنیا یک معنی دارند. بعضی از ژست‌ها هم در فرهنگ‌های مختلف معناهای متفاوتی دارند. تسلط بر ژست‌های مختلف در هنگام حرف زدن جزو مهارت های ارتباطی به شمار می‌آید.

استفاده هدفمند و طبیعی از دست‌ها برای تاکید بر روی پیام‌های کلامی جزو نمونه‌های ژست گرفتن است؛ همینطور به کار بردن زبان بدن مثل لبخند زدن و تکان دادن سر. با ژست در سخنرانی می‌توان بر روی نکات کلیدی تاکید کرد، احساسات را بروز داد و مخاطبان را مشتاق نگه داشت.

اهمیت ژست در سخنرانی

ژست صحیح در سخنرانی اهمیت زیادی دارد. زیرا نشان‌دهنده اعتمادبه‌نفس و تسلط بر امور است. چنین ویژگی‌هایی باعث می‌شود که آرامش به مخاطب منتقل شود. از طرفی استفاده موثر از ژست به گوینده اجازه می‌دهد تا افکارش را واضح‌تر و با فصاحت بیشتر بیان کند و انرژی و اشتیاق خود را نشان دهد. به همین دلیل توجه مخاطبان هم بیشتر جلب می‌شود.

ادای ژست‌های صحیح برای برقراری ارتباط موثر بسیار مهم هستند. این حرکات باعث می‌شوند که مخاطب بهتر متوجه موضوع و پیام صحبت شود.

ژست‌های مثبت و منفی کدامند؟

درست است که ژست یک امتیاز مثبت برای سخنرانی به شمار می‌آید، اما برخی از ژست‌ها چنان تاثیر بدی روی مخاطبان دارند که اگر هنگام سخنرانی صاف و اتو کشیده بایستید، بهتر است. این نوع ژست‌ها را منفی و ژست‌های تاثیرگذار و خوب را مثبت می‌نامیم.

ژست‌های مثبت

ژست‌های مثبت جزو آن دست از ژست‌هایی هستند که بارها و بارها هنگام سخنرانی افراد حرفه‌ای مشاهده کرده‌ایم؛ مثلا در تدتاک (Ted Talk). در ادامه به چند نمونه از این ژست‌ها اشاره می‌کنیم:

بر روی سن حرکت کنید

وقتی موضوع صحبت عوض می‌شود، روی سن حرکت کنید. وقتی سوالی از مخاطبان می‌پرسید، با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنید یا موضوعی را شفاف‌سازی می‌کنید به سمت شنونده‌ها حرکت کنید.
از انگشت‌هایتان برای فهرست کردن استفاده کنید

شمردن با انگشتان نوعی ژست سخنرانی است. این نوع ژست برای موقعیت‌هایی مناسب است که در حال شمردن یا فهرست کردن چیزی هستید. با این کار علاوه بر تاکید روی موضوع هر شماره، شنونده‌ها هم مطالب را بهتر به خاطر می‌سپارند. راهنمای شنونده خوب بودن را اینجا بخوانید.

کف دست‌هایتان را به هم بمالید

معمولا افراد وقتی در مورد موضوع مثبت یا هیجان‌انگیزی صحبت می‌کنند، کف دست‌ها را به هم می‌مالند. هنگام سخنرانی هرگاه خواستید موضوع صحبت را عوض کنید، بین صحبت‌هایتان فاصله‌ای برای استراحت بیندازید یا پای موضوع هیجان‌انگیزی را وسط بکشید، می‌توانید از این ژست استفاده کنید. مثل وقتی که می‌خواهید بگویید: «خب وقت آنتراکت است؛ بیایید برویم سر وقت ناهار!». یادتان باشد که مالیدن کف دست‌ها به هم همدیگر با مالیدن دو دست به هم فرق دارند. مورد دوم نشان‌دهنده اضطراب و تردید است.

ژست‌های منفی

ژست‌های منفی به خودی خود باعث انتقال احساساتی مثل عدم اطمینان، اضطراب و بدبینی می‌شوند. بنابراین می‌توان آن‌ها را سم سخنرانی دانست. در ادامه با چند ژست منفی آشنا شوید:

خاراندن پشت دست

خاراندن دست نشان‌دهنده گیجی است. این کار باعث می‌شود که مخاطب اعتمادش به گوینده و همینطور سخنانش را از دست بدهد.

دست زدن

حتما دیده‌اید که برخی سخنرانان از به هم زدن کف دست‌ها برای تاکید روی مطالب یا جلب توجه استفاده می‌کنند؛ اما این کار بیشتر باعث حواس‌پرتی، شوکه شدن و حتی آزار مخاطب می‌شود.

تکان دادن مکرر دست

طبق اصول زبان بدن، تکان دادن بیش از حد دست‌ها نشانه غرور گوینده است. در نتیجه این کار مخاطب را اذیت کرده و اشتیاقش را برای شنیدن سخنان گوینده از بین می‌برد.

دست به سینه ایستادن

این نوع ژست در برخی از مراجعه‌کنندگان برای مصاحبه کاری زیاد مشاهده می‌شود. یا دانشجویانی که قرار است تحقیق خود را در کلاس ارائه دهند. چنین ژستی این حس را به مخاطب القا می‌کند که گوینده احساس ناامنی، ترس و نگرانی می‌کند.

دست در جیب کردن

این حرکت در علم زبان بدن به صورت بی‌اعتمادی، تردید و دودلی گوینده تفسیر می‌شود. گرفتن این ژست در سخنرانی به این معناست که علاقه‌ای به صحبت با مخاطبان ندارید و مجبور به صحبت کردن شده‌اید.
در این‌جا باید یک نکته مهم را به یاد داشته باشید:

اشاره کردن، ژستی است که همچون تیغ دولبه عمل می‌کند. هرچند این عمل ژستی کاربردی محسوب می‌شود، اما نباید در استفاده از آن زیاده‌روی کنید. گاهی اشاره کردن به افراد حرکتی تهاجمی محسوب می‌شود؛ گویی در حال تهمت زدن به شخص هستید.

از طرفی استفاده مناسب و به‌جا از آن باعث جلب توجه می‌شود. از این ژست می‌توانید برای تاکید بر روی اهمیت یک مطلب هم استفاده کنید. اگر به یادگیری ژست‌های مثبت و منفی علاقه‌مند هستید، می‌توانید در یک دوره فن بیان شرکت کنید. در چنین دوره‌هایی به طور کامل درباره زبان بدن صحبت می‌کنند.

عوامل تاثیرگذار روی ژست شما هنگام سخنرانی

بهترین ژست‌ها آن‌هایی هستند که بر روی مطلبی تاکید می‌کنند که در همان لحظه بیان شده است؛ یعنی ژست‌های طبیعی که در اکثر مواقع به صورت ناخودآگاه بروز پیدا می‌کنند. یکی از عوامل تاثیرگذار بر روی ژست سخنرانی پرهیز از تکرار یک ژست است. تکرار ژست باعث می‌شود که مخاطب از دیدن سخنران و حرکاتش خسته و دلزده شود. حتما قبل از سخنرانی اصلی بارها در منزل تمرین کرده و ژست‌ها و حرکات بدنتان را جلوی آینه تمرین کنید تا چند ژست مناسب انتخاب کنید.

یکی دیگر از عواملی که روی ژست در سخنرانی تاثیر می‌گذارد، تقویت فن بیان است. فن بیان خوب باعث افزایش اعتمادبه‌نفس می‌شود. وقتی یک سخنران به خود و سخنانش اطمینان داشته باشد، این اطمینان را به مخاطبانش هم منتقل می‌کند. بدین ترتیب حرف‌هایش باورپذیر می‌شود و نظر مخاطبان را جلب می‌کند. بنابراین روزانه تمرینات فن بیان را انجام دهید و تکرار کنید.

سخنرانی‌ها انواع مختلف دارند. نوع سخنرانی بر اساس نوع محتوا و مخاطب مشخص می‌شود. بنابراین برای هر کدام از سخنرانی‌ها ژست‌های متفاوتی به کار می‌رود.

مثلا برای سخنرانی‌های آموزنده، ژست‌های توصیفی کاربرد زیادی دارند؛ یعنی ژست‌هایی که باعث می‌شوند مخاطب مقایسه‌ها و تضادها را بیشتر درک کند و بتواند اندازه، شکل، موقعیت مکانی، عملکرد و تعداد سوژه‌ها را متوجه شود. مثل نشان دادن ارتفاع یا اندازه با دست.

از طرفی سخنران‌های انگیزشی بیشتر از ژست‌های همدلانه استفاده می‌کنند تا مخاطب را نسبت به نقطه‌نظر خود متقاعد کنند. ژست‌های همدلانه برای تاکید بر روی مطالب احساسی به کار می‌روند؛ مثل وقتی که گوینده هنگام گفتن کلمه «متاسفم» دستش را روی سینه‌اش می‌گذارد. بنابراین هر کدام از ژست‌ها را باید در جای صحیح و مناسب خود به کار ببرید.

چند توصیه برای داشتن ژست بهتر در سخنرانی

در ادامه چند نکته درباره ژست در سخنرانی پیشنهاد می‌دهیم که با تمرین و انجام آن‌ها سخنرانی بهتر و تاثیرگذارتری خواهید داشت.

ژستی گشاده داشته باشید

از تریبون فاصله بگیرید و دست به سینه نایستید. به این صورت ژستی گشاده خواهید داشت و با مخاطب ارتباط برقرار می‌کنید.

از ارتباط چشمی استفاده کنید

ارتباط چشمی آنی با تک‌تک مخاطبان برای ایجاد رابطه با آن‌ها بسیار موثر است. بهتر است که از خیره شدن به یک نقطه یا شخص خاص بپرهیزید.

زبان بدن را فراموش نکنید

شاید برایتان جالب باشد که بدانید، هر کدام از حرکات بدن ما معنای خاص خودشان را دارند؛ چه وقتی با کلام همراه باشند و چه وقتی که نباشند. امروزه زبان بدن در سخنرانی تبدیل به نوعی علم شده که از روان‌شناسی سرچشمه می‌گیرد. کارشناسانی در این زمینه هستند که زبان بدن افراد مشهور در موقعیت‌های مهم را تفسیر می‌کنند و حتی از این طریق می‌فهمند که این افراد راست می‌گویند یا دروغ. هرچند اگر کارشناس زبان بدن هم نباشید، برخی از حرکات به طور ناخودآگاه روی شما تاثیر می‌گذارند؛ مثل تاثیر منفی تکان دادن پاها و گاز گرفتن لب‌ها و تاثیر مثبت لبخند زدن و سر تکان دادن.

اهمیت فن بیان قوی در کنار ژست صحیح

فن بیان یکی از مهم‌ترین اصولی است که باید هنگام سخنرانی یا صحبت کردن در جمع به کار ببرید. شما هر چقدر هم که به درستی از زبان بدن استفاده کنید، وقتی نتوانید مطالب را با صدای رسا یا با اطمینان بیان کنید، نمی‌توانید بر روی مخاطب تاثیر مثبت بگذارید. حتی ممکن است شنونده از شما تاثیر منفی بگیرد. از طرفی برخی موارد مرتبط با ژست‌ها زیرمجموعه اصول فن بیان هم هستند؛ مثل برقراری ارتباط چشمی. چه وقتی که بخواهید ژست خوبی بگیرید و چه زمانی که در پی یادگیری مهارت‌های فن بیان باشید، ارتباط چشمی یکی از اصولی است که از طرف متخصصان این زمینه به شما پیشنهاد می‌شود. برای یاد گرفتن اصول فن بیان می‌توانید در دوره فن بیان فن‌پردازان شرکت کنید.

این دوره در طی 400 ساعت برگزار می‌شود و در پایان به شرکت‌کنندگان مدرک رسمی و قابل ترجمه ارائه می‌شود. مدرک دوره فن بیان موسسه فن‌پردازان مورد تایید وزارت علوم است.

در ضمن برای افزایش مهارت در این زمینه می‌توانید به مقاله راه های تقویت فن بیان هم مراجعه کنید.

سخن پایانی

ژست گرفتن به معنای استفاده از حرکات اعضای مختلف بدن برای انتقال بهتر مطلب است. ژست از کلمه انگلیسی Gesture گرفته شده و گاهی با کلام همراه است و گاهی هم نه. ژست در سخنرانی اهمیت بسیار زیادی دارد، چون منظور گوینده را بهتر و سریع‌تر به مخاطب می‌رساند. اگر در کنار ژست‌های مثبت و تاثیرگذار به مهارت‌های فن بیان مسلط باشید، نیمی از راه سخنرانان حرفه‌ای را طی کرده‌اید.